Rozwód niewątpliwie stanowi dla byłych małżonków zakończenie jednego etapu w życiu i rozpoczęcie kolejnego. Często w takich sytuacjach rozwiedziony małżonek chce wrócić do swojego poprzedniego nazwiska. Chęć dokonania tej zmiany ma wymiar czysto symboliczny – stanowi nowy start w życiu. Zaznaczyć należy, że nie chodzi tutaj wyłącznie o sytuację kobiet, bowiem mężczyzna zawierając związek małżeński może również przyjąć nazwisko żony. Jest to sytuacja zdecydowanie rzadsza ale jednak spotykana. Dlatego omawiana regulacja odnosi się zarówno do kobiet, które po ślubie przyjęły nazwisko męża ale też do mężczyzn, którzy po ślubie przyjęli nazwisko żony.
Termin
Jak to zazwyczaj bywa na gruncie prawa najważniejszy jest termin w jakim można powrócić do swojego poprzedniego nazwiska. Wynosi on 3 miesiące od chwili uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód*. Zatem najpierw należy zakończyć procedurę sądową związaną z rozwodem, a dopiero później można dokonać zmiany nazwiska.
Procedura
Zmiany nazwiska dokonuje się poprzez złożenie oświadczenia przed dowolnym kierownikiem urzędu stanu cywilnego bądź konsulem**. Nie trzeba zatem udawać się specjalnie do kierownika urzędu stanu cywilnego właściwego dla sporządzonego aktu małżeństwa. Takie rozwiązanie stanowi spore ułatwienie przy załatwianiu tej sprawy. Nie trzeba również w żaden sposób uzasadniać chęci złożenia takiego oświadczenia.
Składane oświadczenie dokumentuje się w formie protokołu, który podpisuje rozwiedziony małżonek oraz kierownik urzędu stanu cywilnego lub konsul. Sporządzony protokół zawiera:
- nazwisko, imię (imiona), nazwisko rodowe, datę i miejsce urodzenia rozwiedzionego małżonka oraz numer PESEL, jeżeli został nadany;
- miejsce sporządzenia aktu małżeństwa i oznaczenie tego aktu;
- datę uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie, oznaczenie sądu oraz sygnaturę akt sprawy;
- datę złożenia oświadczenia o powrocie do nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa;
- nazwisko, imię biegłego lub tłumacza, jeżeli brał udział w czynności;
- nazwisko i imię kierownika urzędu stanu cywilnego albo konsula dokonującego czynności.
Po przyjęciu oświadczenia kierownik urzędu stanu cywilnego bądź konsul prześle wyżej opisany protokół kierownikowi urzędu stanu cywilnego właściwemu do sporządzenia aktu małżeństwa – celem dołączenia do aktu małżeństwa wzmianki dodatkowej o nazwisku rozwiedzionego małżonka. Kiedy taka wzmianka zostanie naniesiona, odpis skrócony tego aktu będzie zawierał już aktualne nazwisko. Tym samym od momentu dokonania wpisu w akcie małżeństwa będzie można zacząć używać swojego poprzedniego nazwiska.
Opłaty
- złożenie oświadczenia przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego – 11,00 zł tytułem opłaty skarbowej;
- złożenie oświadczenia przed konsulem – 50 EURO tytułem opłaty konsularnej.
Należy również pamiętać o tym, że decyzja o powrocie do poprzedniego nazwiska jest zawsze dobrowolna. Zatem ani były małżonek ani żadna inna osoba nie może wymusić takiej zmiany. Warto o tym pamiętać, gdyż często się zdarza, że w czasie postępowania sądowego w sprawie o rozwód drugi małżonek próbuje wymusić taką zmianę – ale jak już wspomniano nie jest do tego w żaden sposób uprawniony. Dodatkowo powrót do poprzedniego nazwiska przez jednego małżonka nie rozciąga się na dzieci – one zachowują swoje dotychczasowe nazwisko.
Co w sytuacji kiedy minął 3-miesięczny termin do złożenia oświadczenia?
Bywa tak, że rozwiedziony małżonek nie wiedział o tym, że może wrócić do swojego poprzedniego nazwiska bądź z uwagi na emocje związane z samą procedurą rozwodową przeoczył 3 miesięczny termin. W takiej sytuacji może skorzystać z innej administracyjnej procedury dotyczącej zmiany nazwiska na podstawie ustawy o zmianie imienia i nazwiska***. Należy jednak pamiętać, że jest to już inne postępowanie i żądzą się nim odrębne zasady. Przede wszystkim sama procedura jest bardziej sformalizowana i wymaga szczegółowego uzasadnienia żądanej zmiany.
Zmiany imienia lub nazwiska można bowiem wtedy dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy dotyczą zmiany:
- imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka;
- na imię lub nazwisko używane;
- na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione;
- na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada.
Zatem składając taki wniosek należy go odpowiednio uzasadnić i wymienić te ważne powody dla których chcemy zmienić nazwisko. Jednak należy pamiętać, że tutaj organ rozpatrujący wniosek będzie decydował o tym, czy jest on uzasadniony cy też nie – zatem w praktyce nie zawsze taka procedura będzie skuteczna. Każda sytuacja jest rozpatrywana indywidualnie i kończy się wydaniem decyzji albo zezwalającej na zmianę nazwiska albo odmawiającej takiej zmiany. Opłata od takiego wniosku to 37,00 zł.
Podstawa prawna:
*ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jednolity Dz. U. z 2019 r. poz. 2086 z późn. zm.),
**ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jednolity Dz.U. z 2018 r. poz. 2224 z późn. zm.),
***ustawa z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (tekst jednolity Dz. U. z 2020 r. poz. 707.).
