Ulga prorodzinna, potocznie nazywana ulgą na dzieci, stanowi jedną z najpopularniej ulg odliczanych przez podatników. Jednak budzi ona szereg wątpliwości, w wypadku gdy jej rozliczenia dokonują osoby będące po rozwodzie.
Kiedy można rozliczyć ulgę prorodzinną?
Ulga ta przysługuje na podstawie art. 27f ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych* zgodnie z którym podatnik ma prawo odliczyć ulgę na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:
1. wykonywał władzę rodzicielską;
2. pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;
3. sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.
Tym samym zasadnicznym kryterium decydującym o możliwości skorzystania z ulgi prorodzinnej w wypadku rodziców dziecka jest wykonywanie przez nich władzy rodzicielskiej. Rozwód rodziców czy też ich separacja nie są równoznaczne z utratą przez rodzica prawa do wykonywania władzy rodzicielskiej. Sąd orzekając separację bądź rozwiązując związek małżeński dokonuje zawsze rozstrzygnięcia w przedmiocie władzy rodzicielskiej. Władza rodzicielska może być pozostawiona obojgu rodzicom, może być ograniczona, a w ostateczności Sąd może tej władzy daną osobę pozbawić.
Przy czym należy mieć świadomość, że np. ograniczenie władzy rodzicielskiej jednego z rodziców nie pozbawia go automatycznie prawa do skorzystania z ulgi prorodzinnej. Kluczowe znaczenie ma tutaj kwestia faktycznego wychowywania dziecka przez jednego z rodziców, bądź przez obojga z nich.
Obecnie obowiązujące przepisy prawa nie posiadają definicji faktycznego „wykonywania” władzy rodzicielskiej. W konsekwencji może przysporzyć kłopotów ustalenie komu właściwie przysługuje prawo do rozliczenia ulgi na dziecko. Dlatego też, sam fakt, że władza rodzicielska została rodzicowi ograniczona bądź to, że jeden rodzic nie zamieszkuje na stałe z dzieckiem, a widuje je jedynie w określonych dniach nie oznacza, że nie wykonuje władzy rodzicielskiej. Przyjmuje się, że wykonywanie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem polega na sprawowaniu faktycznej pieczy w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój. Dokładnie chodzi tu o podejmowanie przez rodzica obowiązków w zakresie zaspokojenia potrzeb fizycznych, edukacyjnych oraz duchowych dziecka. Zatem jeśli rodzic, który nawet nie mieszka z dzieckiem, ale podejmuje wyżej opisane obowiązki względem dziecka może być uznany za osobę wykonującą władzę rodzicielską. Tym samym będzie przysługiwać mu prawo do rozliczenia ulgi prorodzinnej.
Natomiast prawo do odliczenia ulgi nie będzie przysługiwać temu rodzicowi, który wyłącznie ogranicza się do wypłacania na rzecz dziecka zasądzonych przez sąd alimentów, a nie uczestniczy w jego wychowywaniu. Oznacza to, że samo wykazanie, że jest się rodzicem posiadającym władzę rodzicielską i wypełniającym z tego tytułu obowiązek alimentacyjny nie jest wystarczające.
Wysokość ulgi prorodzinnej
W zeznaniu za rok 2020 (składanym w roku 2021) podatnik może odliczyć ulgę w następujących kwotach:
- 92,67 zł miesięcznie, czyli do kwoty 1.112,04 zł rocznie z tytułu ulgi prorodzinnej na wychowywanie jednego dziecka spełniającego warunki ulgi – przy założeniu, że dochód podatnika po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne nie przekracza łącznie 112.000,00 zł, a niepozostającego w związku małżeńskim, w tym również przez część roku podatkowego, nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 56.000,00 zł,
- 92,67 zł miesięcznie, czyli do kwoty 1.112,04 zł rocznie na drugie dziecko,
- 166,67 zł miesięcznie, czyli do kwoty 2.000,04 zł rocznie na trzecie dziecko,
- 225,00 zł miesięcznie, czyli do 2.700,00 zł rocznie z tytułu wychowania czwartego i kolejnego dziecka.
Ulga prorodzinna przysługuje:
- na każde dziecko, które nie ukończyło 18 lat,
- na każde niepełnosprawne dziecko, które otrzymuje zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
- na każde dziecko do 25. roku życia, które ciągle się uczy oraz jego dochody (z wyjątkiem renty rodzinnej) i przychody uzyskane w ramach ulgi dla młodych, po ich zsumowaniu nie przekraczają 3.089,00 zł .
Sposób rozliczenia ulgi prorodzinnej
Kwotę ulgi można odliczyć od podatku w częściach równych – po połowie – lub w dowolnej proporcji ustalonej zgodnie przez rodziców. Może zatem zdarzyć się tak, że matka dziecka odliczy 70 % ulgi, a ojciec pozostałe 30%, bądź odwrotnie. Jednakże podstawową formą podziału przysługującego odliczenia pomiędzy rodziców – z których każdy ma prawo do zastosowania ulgi, jest podział tej kwoty w częściach równych. Możliwość odliczenia ulgi przez rodziców dziecka w inny sposób niż w proporcji 50% na 50%, stanowi wyjątek od generalnej zasady i wymaga zgody obojga rodziców. Tym samym w sytuacji, gdy oboje rodzice wykonywali władzę rodzicielską przez cały rok, ulga przysługuje każdemu z rodziców w proporcjach przez nich ustalonych. Przy czym łączna kwota odliczeń, dokonanych przez oboje rodziców nie może przekroczyć maksymalnej kwoty odliczeń przysługujących na dane dziecko. Natomiast, jeżeli rodzice takich proporcji zgodnie nie ustalili, to należy przyjąć, że ulga przysługuje każdemu z nich w częściach równych.
Podstawa prawna:
* ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych 9 (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1426, 1291, 1428, 1492, 1565, 2122, 2123, 2127, 2255, 2320, z 2021 r. poz. 255.)
