Osoby zobowiązane do płacenia alimentów na rzecz dzieci często żyją w przeświadczeniu, że ich obowiązek ustanie z chwilą osiągnięcia przez dziecko pełnoletności, czyli magicznych 18 lat. Nic bardziej mylnego. Taka okoliczność nie zwalnia bowiem z świadczeń alimentacyjnych na rzecz dorosłego już dziecka.
Przesłanki obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka
Zgodnie z przepisami* rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Przepisy nie wprowadzają zatem żadnego sztywnego terminu, który określałby koniec alimentacji. Obowiązek ten nie jest także związany ze stopniem wykształcenia, czyli nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez alimentowanego określonego stopnia podstawowego lub średniego wykształcenia albo wieku, w którym winien go osiągnąć. Obowiązek alimentacyjny każdego z rodziców względem dziecka istnieje oczywiście niezależnie od tego, czy pochodzi ono z małżeństwa, czy też jest dzieckiem pozamałżeńskim.
Pełnoletność a alimenty
Oceniając czy dziecku pełnoletniemu dalej należą się alimenty konieczne jest ustalenie czy jest ono w stanie utrzymać się samodzielnie oraz czy posiada dochody z majątku pozwalające na pokrycie kosztów utrzymania. Czyli w sytuacji kiedy dziecko pełnoletnie nie posiada majątku z którego mogłoby pokryć koszty swojego utrzymania to obowiązek alimentacyjny istnieje do chwili jego usamodzielnienia się. Można przyjąć, że chodzi o sytuację kiedy dziecko zdobędzie (stosownie do swoich uzdolnień i predyspozycji) wykształcenie które pozwoli mu na podjęcie zatrudnienia oraz osiąganie dochodów pozwalających na pokrycie kosztów utrzymania. Zatem dziecko osiąga zdolność do samodzielnego utrzymania dopiero wtedy, gdy ukończy naukę i otrzyma należyte przygotowanie do pracy. Przy czym bez znaczenia jest, czy naukę pobiera w trybie dziennym, wieczorowym czy zaocznym – o ile nie pracuje.
Umożliwienie dziecku uzyskanie wyższego wykształcenia
Jednak należy mieć świadomość, że czasem nawet kiedy dziecko osiągnęło pełnoletność oraz zdobyło wykształcenie umożliwiające podjęcie pracy zawodowej, pozwalającej na samodzielne utrzymanie, nie traci uprawnień do alimentów, jeżeli np. chce kontynuować naukę i zamiar ten znajduje uzasadnienie w dotychczas osiąganych wynikach. Takie rozwiązanie jest powodowane tym, że rodzice powinni w miarę swych sił, umożliwić dziecku nabycie nie tylko wykształcenia średniego czy zawodowego, lecz także ukończenie studiów wyższych. W sytuacji gdy dotychczasowe kwalifikacje dziecka nie zapewniają mu odpowiedniego poziomu życia i w związku z tym zamierza ono podnieść je przez podjęcie studiów wyższych, to taka okoliczność nie zwalnia rodziców od obowiązku alimentacji. Tym samym w sytuacji kiedy dziecko posiada faktyczne predyspozycje do dalszej nauki obowiązek ten może istnieć dalej nawet jeśli dziecko zdobyło już wykształcenie. Istotne znaczenie może mieć tutaj okoliczność, czy dotychczasowe przygotowanie zawodowe i nabyte wcześniej kwalifikacje pozwalają w pełni na samodzielne, regularne zarobkowanie, a więc na pokrycie własnych kosztów utrzymania. Natomiast jeśli dziecko pełnoletnie, które jest już przygotowane do pracy, zaniedbuje podjęte studia i dla przykładu z własnej winy nie zdaje we właściwym czasie egzaminów, a zwłaszcza powtarza lata studiów, to wtedy ustaje obowiązek rodziców do dalszego alimentowania.
Należy jednak pamiętać, że w sytuacji kiedy dziecko nie może osiągnąć zdolności do samodzielnego utrzymywania się z takich powodów jak np. ułomność psychiczna lub cielesna bądź nieuleczalna choroba, obowiązek alimentacyjny rodziców będzie trwać niezależnie od wieku dziecka.
Przypomnieć też trzeba, że niezdolne do samodzielnego utrzymania się dzieci (niezależnie od swojego wieku) mają prawo do równej stopy życiowej z rodzicami, którzy zobowiązani są dzielić się z nimi nawet bardzo skromnymi dochodami. Taka zasada obowiązuje również w stosunku do dziecka pełnoletniego.
Ostatecznie nie zapominajmy, że każdy przypadek jak i okoliczności mu towarzyszące powinny być ocenianie indywidualnie. W praktyce mogą bowiem występować różnorodne stany faktyczne, mające wpływ na istnienie obowiązku alimentacyjnego. Tutaj rolą sądu jest dokonanie oceny, czy zgłaszane przez dziecko potrzeby są usprawiedliwione oraz czy rodzice mają dostateczne możliwości majątkowe, by żądaniom dziecka sprostać.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 2086,*