Na mocy ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci*, potocznie nazywanej Programem „500 plus”, wprowadzono nowe świadczenie wychowawczego na dzieci. Aktualnie jego wysokość to kwota 500,00 zł na każde dziecko w rodzinie. Celem świadczenia 500 plus jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowaniem dziecka.
Przywołana wyżej ustawa przewiduje, iż świadczenie wychowawcze 500 plus przysługuje matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu albo opiekunowi prawnemu dziecka. Jednocześnie w razie zbiegu praw rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych dziecka do 500 plus, świadczenie wypłaca się temu, kto faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem. Jednakże często w sytuacji kiedy rodzice dziecka żyją w rozłączeniu, ale w podobnej mierze zajmują się dzieckiem, powstają spory dotyczące tego, komu powinno wtedy przysługiwać świadczenie 500 plus.
Czym jest piecza naprzemienna nad dzieckiem?
Wstępnie trzeba wyjaśnić, że z pieczą naprzemienną (potocznie nazywaną też opieką naprzemienną) mamy do czynienia wtedy, gdy obydwoje rodzice zajmują się dzieckiem w jednakowym stopniu, w stworzonych przez siebie warunkach czyli np. dziecko przebywa tydzień czy miesiąc u ojca, a następnie przez taki sam czas przebywa u matki. Przy czym obojgu rodzicom w takiej sytuacji musi przysługiwać pełnia władzy rodzicielskiej. Jednakże w żadnym z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie znajdziemy pojęcia pieczy naprzemiennej ani jej definicji. Nie oznacza to jednak niedopuszczalności jej orzekania przez Sądy – wynika ona po prostu z praktyki sądowej w tym zakresie. W Polsce pieczę naprzemienną orzeka się właściwie dopiero od kilku lat. W innych europejskich krajach jest to rozwiązanie dużo powszechniej stosowane. Nie jest to co prawda podstawowa forma opieki nad dzieckiem, ale staje się ona coraz popularniejsza w Polsce.
Dla kogo świadczenie 500 plus?
Zgodnie z przepisem 5 ust. 2a ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci w przypadku, gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach, kwotę świadczenia wychowawczego ustala się każdemu z rodziców w wysokości połowy kwoty przysługującego za dany miesiąc świadczenia wychowawczego. Przy czym przyjmuje się, iż obecnie nie można przyjmować, że fakt sprawowania opieki naprzemiennej musi wynikać wprost z sentencji orzeczenia. Oznacza to, że nawet jeśli w wyroku rozwodowym sąd nie orzeknie wprost, że rodzice wykonują wobec dziecka pieczę naprzemienną, to można tak przyjąć, jeśli „po równo” zajmują się dzieckiem. Czyli znaczenie ma faktyczne wykonywanie tej pieczy nad dzieckiem, a nie literalne brzmienie wyroku rozwodowego.
Na końcu należy zauważyć, że ustawodawca nie powiązał prawa do świadczenia wychowawczego z ewentualnym obowiązkiem alimentacyjnym – taka okoliczność pozostaje więc bez wpływu na możliwość uzyskania świadczenia 500 plus. Oceniając prawo do świadczenia wychowawczego organy nie mogą brać pod uwagę jakichkolwiek innych przesłanek, niż te wskazane w przepisach ustawy.