Darowizna to inaczej nieodpłatne przekazanie danego składnika majątku na rzecz drugiej osoby. Podczas tej czynności rodzi się obowiązek podatkowy w postaci podatku od spadków i darowizn. Szczegółowe zasady opodatkowania darowizn określa ustawa o podatku od spadków i darowizn. Ustawa ta stanowi, że wskaźniki te są waloryzowane w przypadku wysokiej inflacji, a ściślej: gdy ceny towarów nieżywnościowych trwałego użytku rosną o ponad 6%. Taka sytuacja miała miejsce w tym roku i z tego powodu zmieniło stawki kwot wolnych od podatków. Stosowne rozporządzenie weszło w życie dnia 13 października 2022 r.
Zgodnie z wprowadzonymi zmianami zwiększyła się wartość darowizn, od których nie trzeba płacić podatku. Wzrosły też progi podatkowe, których przekroczenie powoduje konieczność zapłaty podatku według wyższej stawki. Z drugiej jednak strony zwiększono też stawki podatku, jaki trzeba zapłacić, gdy dany próg zostanie przekroczony.
Zasadniczo ustawa o podatku od spadków i darowizn dzieli nabywców darowizn na trzy grupy z uwagi na bliskość ich koligacji rodzinnych. Od tego, do jakiej grupy należy obdarowany, zależą zasady opodatkowania.
Ustawa przewiduje następujące grupy:
– grupa I – małżonek, zstępny, wstępny, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie;
– grupa II – zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych;
– grupa III – pozostałe osoby.
Jest jednak wyjątek, w sytuacji kiedy nabywca darowizny należy do najbliższej rodziny darczyńcy (tzw. grupy zero) i spełni określone warunki, podatku nie musi płacić w ogóle. Wspomniana „grupa zero” obejmuje następujące osoby: małżonek, zstępny (np. dziecko), wstępny (np. rodzic), pasierb, brat lub siostra, ojczym i macocha.
Jeśli wartość darowizny w ramach grupy zero nie przekracza określonego limitu, nie ma obowiązku zgłaszania jej otrzymania ani też płacenia podatku. Dotychczas limit wynosił 9.637,00 zł, natomiast od 13 października 2022 r. jest to kwota to 10.434,00 zł.
zł. Do tej kwoty wlicza się nie tylko ostatnią darowiznę – należy też doliczyć wszystkie wcześniejsze darowizny od tej samej osoby, przekazane w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie.
Po przekroczeniu kwoty 10.434,00 zł darowizna w ramach najbliższej rodziny nadal może być zwolniona od podatku, obdarowany musi jednak spełnić określone warunki. Po pierwsze – w terminie sześciu miesięcy powiadomić o otrzymaniu darowizny urząd skarbowy, składając formularz SD-Z2. Po drugie – jeśli mówimy o darowiźnie pieniężnej, konieczne jest jej odpowiednie udokumentowanie. Ustawa wymaga, że musi ona zostać przekazana na konto w banku lub SKOK-u albo nadana przekazem pocztowym.
Nowe stawki
Po zmianach od 13 października 2022 r., opodatkowaniu podlega nabycie od jednej osoby darowizny o czystej wartości przekraczającej:
1) gdy nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy – 10 434 zł (wcześniej było to 9637 zł);
2) gdy nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy – 7878 zł (wcześniej było to 7276 zł);
3) gdy nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy – 5308 zł (wcześniej było to 4902 zł).
Należy jednak pamiętać o tym, że do wyżej podanych limitów wlicza się nie tylko ostatnią darowiznę. Konieczne jest zsumowanie wszystkie darowizny od jednej osoby z okresu 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie.
Jakie dokumenty trzeba wypełnić?
Formularze w podatku od spadków i darowizn to zeznanie SD-3 i zgłoszenie SD-Z2. Wybór odpowiedniego druku zależy od kilku okoliczności:
- stopnia pokrewieństwa pomiędzy stronami umowy (spadkobiercą i spadkodawcą),
- daty otrzymania (nabycia) spadku lub darowizny czy data powstania obowiązku podatkowego.
Druk SD-Z2 składa wąska grupa podatników, a dokładniej – małżonek, zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), pasierbi, rodzeństwo spadkodawcy oraz jego ojczym i macocha spadkodawcy. Do grupy tej ustawodawca nie zaliczył natomiast teściów oraz zięcia czy synowej. Co więcej, formularz SD-Z2 już na samym początku informuje podatników o tym kto może go złożyć.
Złożenie tego zeznania ma rację bytu tylko jeżeli podatnik złoży je w ustawowym terminie tj. nie później niż w ciągu 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub 6 miesięcy od zarejestrowania przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia. Tylko bowiem złożenie zeznania w tym terminie skutkuje zwolnieniem nabycia rzeczy/prawa z podatku od spadków i darowizn.
Warunki składania deklaracji SD-3 określone zostały w art. 17 a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z tym przepisem podatnicy podatku są obowiązani złożyć, w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, a więc w terminie miesiąca od daty nabycia spadku, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru. Data nabycia spadku jest zatem początkiem biegu terminu do złożenia zeznania. Do zeznania podatkowego dołącza się dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania. Podatnikiem jest w omawianej sytuacji spadkobierca inny niż wymieniony w art. 4a ustawy bądź taki, który nie ma prawa zwolnienia z uwagi na niezłożenie deklaracji SD-Z2 w terminie.
Reasumując deklarację na druku SD-Z2 może złożyć ściśle określona grupa podatników i to wtedy kiedy dokona tego w ustawowym terminie. W pozostałych przypadkach podatnicy winny wybrać druk SD-Z3. Cała procedura składania wymienionych dokumentów jest oczywiście darmowa.
