Rok 2023 przyniesie duże zmiany w prawie spadkowym. Przyjęta nowelizacja przepisów ma na celu rozwiązanie problemów występujących w praktyce stosowania przepisów z zakresu prawa spadkowego. Obecne regulacje skutkują znacznym wzrostem liczby rozpatrywanych spraw. Założeniem zmian jest też skrócenie czasu trwania postępowań spadkowych. Zmiany zostały wprowadzone przez uchwaloną nowelizacją kodeksu cywilnego, kodeksu postępowania cywilnego oraz kodeksu rodzinnego z dnia 16 czerwca 2023 r. Zmiany te wejdą w życie po trzech miesiącach od daty ogłoszenia. Oto najważniejsze z nich:
1. Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego
Wprowadzone zmiany mają na celu ułatwienie rodzicom odrzucenia niekorzystnego spadku w imieniu ich małoletnich dzieci. Dotychczas konieczna była zgoda sądu rodzinnego, uzyskana przez rodziców w ciągu sześciu miesięcy, aby odrzucić spadek w imieniu dziecka. Często w praktyce pojawiały się problemy z tego tytuły bowiem rodzice nie byli świadomi, że muszą dopełnić takiej procedury w imieniu dzieci albo nie zachowywali terminu do uzyskania zgody Sądu. Teraz rodzice będą mogli bez zgody sądu odrzucić spadek w imieniu dziecka, jeśli sami już go odrzucili. Zgoda sądu będzie wymagana jedynie w przypadku tzw. konfliktu interesu, czyli gdy dziecko zostanie powołane do spadku obok rodzica.
W celu usprawnienia rozpoznawania takich spraw, wnioski o zgodę na odrzucenie spadku będą składane od razu do sądu spadku. Dotychczas taki wniosek należało złożyć do Wydziału Rodzinnego i Nieletnich sądu właściwego dla miejsca zamieszkania małoletniego dziecka.
2. Zmniejszenie kręgu spadkobierców
Wprowadzone zmiany w prawie zawężają krąg spadkobierców ustawowych w sytuacji, gdy zmarły nie pozostawił najbliższych (dzieci, wnuków, małżonka, rodziców, rodzeństwa i ich potomków), a spadek przechodzi na dziadków, z których któremuś zmarłemu. Dotychczas udział spadkowy zmarłego przechodził na jego potomków bez względu na stopień pokrewieństwa. Po zmianach, ten krąg zostanie ograniczony do dzieci i wnuków, a w przypadku ich braku przysługiwać będzie pozostałym dziadkom.
Tym samym wyłączeni od dziedziczenia zostaliby dalsi zstępni dziadków spadkodawcy, czyli tzw. cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalsze pokolenia, które często nie utrzymuje relacji ze spadkodawcą. Poszukiwanie przez Sąd tak dalekich krewnych oczywiście wydłużało znacznie samą procedurę.
3. Poszerzenie katalogu przesłanek do wydziedziczenia
Ponadto nowelizacja umożliwia uznawanie za niegodne dziedziczenia osoby, które „uporczywie uchylały się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego, określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową”. Dotychczasowa zasada mówiła, że spadkobierca może być uznany za niegodnego dziedziczenia jedynie w przypadku popełnienia ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy lub manipulowania go podstępem lub groźbą w celu sporządzenia testamentu.
