#finansewmałżeństwie
Wspólność majątkowa
Zgodnie z aktualnym stanem prawnym w Polsce małżonków z zasady łączy po ślubie wspólnota majątkowa, która stanowi szczególny rodzaj ustroju majątkowego. Powstaje ona z dniem zawarcia małżeństwa i oznacza, że od tej chwili każdy przedmiot nabyty po ślubie przez oboje małżonków albo jednego z nich jest własnością zarówno męża, jak i żony. Dopóki wspólność istnieje, nie jest możliwe określenie udziałów każdego małżonka z osobna. Oznacza to, że każdy z małżonków ma prawo do całego przedmiotu.
Do składników, które można zaliczyć do wspólnego majątku małżonków należą m.in.:
1. wynagrodzenie za pracę oraz dochody z innej działalności każdego z małżonków,
2. dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
3. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
4. kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Ponadto jeżeli jeden z małżonków w czasie trwania małżeństwa rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej, utworzone przez niego przedsiębiorstwo również wejdzie w skład majątku wspólnego. Stanie się tak nawet wtedy, gdy drugi małżonek nie zajmował się sprawami tego przedsiębiorstwa w ogóle. Trzeba pamiętać, że przedsiębiorstwo obejmuje zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej, w tym w szczególności: nazwę przedsiębiorstwa, nieruchomości, ruchomości (w tym wszelkie urządzenia, materiały), prawa wynikające z zawartych umów (np. najmu, dzierżawy, leasingu), środki pieniężne, koncesje, licencje i zezwolenia, patenty i inne prawa własności przemysłowej, majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne, tajemnice przedsiębiorstwa, księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Wszelkie pozostałe przedmioty, które nie są objęte wspólnością, zalicza się do osobistego majątku małżonków. Jest to niezwykle ważne w sytuacji gdyby miało dojść do podziału majątku wspólnego.
W czasie trwania wspólnoty zarządzanie majątkiem pozostaje wspólne, jednak każdy z małżonków może samodzielnie o nim decydować. Ponadto ustrój ten nakłada na nich obowiązek udzielania sobie wzajemnych informacji o stanie majątku oraz przekazywaniu informacji o zobowiązaniach, które mogą go obciążyć.
Majątek osobisty małżonka
Majątek osobisty jest zespołem składników majątkowych, czyli przedmiotów majątkowych, praw majątkowych i wierzytelności, które nie wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków i są własnością tylko jednego z nich. Przepisy kodeksu cywilnego wymieniają wprost składniki zaliczane do majątku osobistego. Są to m.in.:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, czyli przed zawarciem małżeństwa ( nieruchomość, która została zakupiona przed ślubem);
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba, że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił (np. odziedziczony dom);
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków (np. kosmetyki, ubrania, biżuteria);
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie (np. prawo do alimentów);
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość);
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy:
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej – tzw. zasada surogacji.
Powstanie między małżonkami wspólności ustawowej wywołuje skutki na przyszłość. Nie może zatem spowodować pozbawienia któregoś z małżonków tych praw majątkowych, które mu przysługiwały już wcześniej. W czasie trakcie trwania małżeństwa, majątek osobisty nadal pozostaje własnością osobistą małżonka. Sytuacja ta nie ulega zmianie. Zgodnie z tym wszelkie przedmioty wchodzące w skład majątku osobistego danej osoby są jej odrębną własnością.
Zasada surogacji
Celem surogacji dotyczącej majątku osobistego jest zachowanie wartości tego majątku mimo zmiany jego poszczególnych składników. Polega ona tym, że wszystko co kupiliśmy za środki pochodzące z majątku osobistego wchodzi do naszego majątku osobistego pomimo tego, że zostało nabyte w trakcie trwania wspólności ustawowej. Surogacja polega więc na zastąpieniu jednego składnika majątku osobistego innym składnikiem.
Warunkiem surogacji jest, żeby jedno i to samo zdarzenie spowodowało wyjście określonego przedmiotu z majątku osobistego i nabycie innego przedmiotu majątkowego, oraz żeby przedmiot nabyty był uzyskany także w sensie ekonomicznym kosztem majątku odrębnego.
W polskim prawie rodzinnym obowiązuje zasada pełnej surogacji majątków osobistych. Oznacza ona, że w skład majątku osobistego wchodzą przedmioty nabyte w zamian za każdy składnik majątku osobistego.
Surogację można wyłączyć tylko przez intercyzę, a więc umowę majątkową małżeńską, która rozszerza wspólność majątkową.
Z surogacją możemy zetknąć się najczęściej w momencie, w którym dochodzi do sprzedaży wartościowego składnika majątkowego – dotyczy to najczęściej sprzedaży nieruchomości. W przypadku sporu co do zaliczenia konieczne jest wykazanie związku pomiędzy poszczególnymi operacjami (etapami) dowodzącego przemieniania się jednego składnika majątku w inny składnik majaku (np. wyciągi z rachunków bankowych dokumentujące przepływ środków).
Darowizny w czasie trwania małżeństwa
W przypadku darowizn, należy pamiętać o tym, że zawsze decydująca jest wola darczyńcy. To on decyduje komu przeznacza darowiznę. Dokonując darowizny na rzecz osoby pozostającej w związku małżeńskim darczyńca musi pamiętać o tym, że darowizna taka – jeżeli w samej umowie darowizny nie postanowiono inaczej – będzie w całości wchodziła do majątku osobistego obdarowanego.
Sprawa wydaje się jasna, gdy umowa darowizny została sporządzona choćby na piśmie. Problemy mogą pojawić się kiedy nie ma żadnego dokumenty. Co się dzieje wówczas? Wiele zależy od okoliczności dokonania darowizny czy osoby darczyńcy – tutaj w grę wchodzi kwestia wykazania, jaki był zamiar darczyńcy. W takiej sytuacji drugi współmałżonek musiałby udowodnić, że darowizna została uczyniona dla obojga i ciężar dowodu spoczywa na nim. Jest to niezwykle istotne właśnie w ramach podziału majątków wspólnych bowiem często chodzi rozliczanie darowizn uczynionych lata temu i udowodnienie pewnych okoliczności może być bardzo trudne.
