W pierwszym kwartale 2023 r. do rejestru CEIDG wpłynęło ponad 80 tys. wniosków o założenie jednoosobowej działalności gospodarczej. Jest to dalej jedna z najpopularniejszych form prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Założenie przedsiębiorstwa w tej postaci jest niezwykle proste i nie wymaga wniesienia wkładu finansowego.
Prowadzenie działalności gospodarczej w oczywisty sposób ma na celu zapewnienie przedsiębiorcy oraz jego rodzinie źródła dochodu. Problemy mogą pojawić się wówczas, gdy prowadzony biznes nie generuje dochodów, a wyłącznie długi. W ostatnich czasach z różnych powodów wiele osób założyło albo kontynuuje działalność pod firmą drugiego małżonka a nie własną. Co jest tego powodem? Często są to po prostu niepowodzenia małżonka w poprzednio prowadzonej firmie i chęć rozpoczęcia działalności z tzw. „czystą kartą”. Jednak wiele osób nie zdaje sobie w takiej sytuacji sprawy z konsekwencji założenia jednoosobowej działalności na swoje nazwisko, a oddania pełnej decyzyjności współmałżonkowi. Jak również często małżonkowie nie mają pojęcia jak długi wygenerowanie z takiej działalności wpływają na ich wspólną sytuację finansową.
Część z tych osób boleśnie przekonało się, że nie zawsze jest to dobre rozwiązanie. Szczególnie kiedy zaufany do tej pory małżonek uznał, że nie tylko związek emocjonalno-fizyczny przestał być dla niej atrakcyjny, ale również nie widział już uzasadnienia do kontynuowania związków gospodarczych. Często też w wyniku chybionych decyzji gospodarczych współmałżonka drugi na którego oficjalnie została zarejestrowana działalność pozostawał po prostu z długami.
Czy można się ustrzec przed takimi sytuacjami? Przede wszystkim należy być świadomym jak kształtuje się odpowiedzialność za długi związane z prowadzoną jednoosobową działalnością gospodarczą i na co szczególnie trzeba zwracać uwagę.
Majątek firmy
Przy jednoosobowej działalności gospodarczej nie ma podziału na majątek prywatny przedsiębiorcy i majątek firmy. W związku z tym osoba prowadząca działalność zarejestrowaną w CEIDG odpowiada za zobowiązania firmy oraz zobowiązania osobiste całym swoim majątkiem. Oznacza to, że kontrahent jako wierzyciel przedsiębiorstwa, ma prawo do zaspokojenia wierzytelności z majątku firmowego, jak i osobistego przedsiębiorcy.
Wierzyciele nie muszą podejmować żadnych dodatkowych czynności prawnych, aby móc przeprowadzić egzekucję z całości majątku właściciela jednoosobowej firmy. Mają prawo prowadzić ją:
- ze środków zgromadzonych na rachunku firmowym przedsiębiorcy,
- ze środków zgromadzonych na rachunku prywatnym,
- z przedmiotów nabytych przez przedsiębiorcę w ramach prowadzonej działalności gospodarczej (między innymi samochód firmowy, lokal firmy jeżeli jest własnościowy, wyposażenie biura),
- ze składników wchodzących do majątku prywatnego przedsiębiorcy, które zostały nabyte przez niego bez związku z prowadzoną działalnością, jak np. samochód prywatny, lokal mieszkalny, wyposażenie mieszkania, biżuteria.
Bez znaczenia jest przy tym moment pozyskania w/w składników – może to być przed, w trakcie, po zakończeniu prowadzenia działalności gospodarczej.
Jednoosobowa działalność gospodarcza a majątek wspólny
Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny. Natomiast przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza samodzielnie.
Prowadzenie działalności gospodarczej w oczywisty sposób ma na celu zapewnienie przedsiębiorcy i jego rodzinie źródła dochodu. Problemy mogą pojawić się wówczas, gdy biznes nie generuje dochodów, a wyłącznie długi.
W przypadku, w którym przedsiębiorstwo małżonka – dłużnika zostało założone po zawarciu związku małżeńskiego, będzie ono wchodziło w skład majątku wspólnego małżonków.
Przepisy prawa określają zasady, zgodnie z którymi małżonkowie ponoszą odpowiedzialność za długi małżonka. Zakres odpowiedzialności w istotny sposób jest zależny od wyrażenia zgody na zaciągnięcie zobowiązania przez drugiego małżonka:
– w przypadku zobowiązań zaciągniętych za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku odrębnego dłużnika – przedsiębiorcy oraz z majątku wspólnego obojga małżonków;
– w przypadku zobowiązań zaciągniętych bez zgody drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku odrębnego dłużnika – przedsiębiorcy, z jego wynagrodzenia za pracę, dochodów z działalności zarobkowej, korzyści uzyskanych z innych jego praw oraz z przedmiotów wchodzących w skład przedsiębiorstwa.
Także, odpowiedzialność za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa zależy od tego, czy przedsiębiorstwo to wchodzi w skład majątku wspólnego, czy majątku osobistego małżonka. Ponadto kontrahenci również zabezpieczają swoje interesy – mowa w szczególności o bankach. W sytuacji gdy przedsiębiorstwo prowadzone jest przez jednego małżonka często w ramach zabezpieczenia żądaja podpisania weksla przez drugiego współmałżonka bądź jego pisemnej zgody na zaciągnięcie zobowiązania. W takich sytuacjach współmałżonek często nie zdaje sobie sprawy jak daleko idące niesie to dla niego konsekwencje.
Odpowiedzialność z tytułu poręczonego weksla
Odpowiedzialność małżonków, którzy podpisali się pod wekslem jest solidarna. Jako wystawcy odpowiadają nie tylko majątkiem wspólnym, ale także majątkami osobistymi. Każdy z nich jest w takim wypadku dłużnikiem. Wierzyciel może skierować egzekucję do majątku każdego z nich wedle swego wyboru.
Jeśli małżonek natomiast poręczył weksel wystawiony przez współmałżonka, odpowiada za spłatę długu wekslowego wobec wierzyciela tak samo jak każdy poręczyciel wekslowy. Odpowiada wówczas całym swoim majątkiem solidarnie z małżonkiem wystawcą.
Takiej odpowiedzialności nie wyklucza intercyza ani cel czynności, którą zabezpiecza weksel. Poręczenie wekslowe skutkuje odpowiedzialnością wszystkimi składnikami majątku – tworzącymi zarówno majątek wspólny i osobisty.
Wierzyciel może żądać zapłaty od każdego małżonka z osobna albo od obu łącznie. Zapłata należności przez jednego z nich zwalnia od odpowiedzialności drugiego.
