W dzisiejszych czasach podróżowanie poza granicę kraju jest w zasadzie normą, tak samo jak posiadanie paszportu. Niestety często rodzice nie są zgodni co do wyrobienia dziecku paszportu. Oczywiście zazwyczaj taka sytuacja występuje po rozstaniu i stanowi rodzaj rewanżu na byłym partnerze mimo, że sprawa dotyczy przecież dziecka. Co zatem zrobić kiedy drugi rodzić nie wyraża zgody na wyrobie paszportu dla dziecka?
Procedura wyrobienia paszportu dla małoletniego
W myśl art. 5 ustawy z dnia 27 stycznia 2022 r. o dokumentach paszportowych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1302, 1941) każdy obywatel polski ma prawo do otrzymania paszportu, a pozbawienie lub ograniczenie tego prawa może nastąpić wyłącznie w przypadkach przewidzianych w ustawie. Przepis ten w przypadku osób małoletnich należy wiązać z art. 43 tejże ustawy, który dla wydania dokumentu paszportowego wymaga zgody obojga rodziców, dając tym samym wyraz tego, że wydanie paszportu stanowi ważną decyzję w sprawach dziecka.
Zatem aby uzyskać paszport dla dziecka lub podopiecznego, potrzebna jest zgoda drugiego opiekuna, który nie składa wniosku o paszport. Zgoda może zostać udzielona w następujący sposób:
1. przez Internet (https://www.gov.pl/web/login) gdzie można podpisać formularz za pomocą:
- profilu zaufanego,
- e-dowodu,
- kwalifikowanego podpisu elektronicznego.
2. tradycyjnie w urzędzie.
Zgoda taka nie jest wymagana, jeśli matka lub ojciec:
- są pozbawieni władzy rodzicielskiej,
- mają zawieszoną lub ograniczoną władzę rodzicielską w zakresie wyrażania zgody na wydanie paszportu;
- nie są ze sobą zgodni lub nie można uzyskać zgody jednego z nich.
W powyższych sytuacjach zgodę na wydanie paszportu zastępuje orzeczenie sądu rodzinnego.
Wniosek do sądu rodzinnego o wydanie zgody na paszport
Podstawę prawną wniosku do sądu rodzinnego stanowi przepis art. 97 § 2 k.r.o. i art. 43 ust. 1 i 5 ustawy z dnia 27 stycznia 2022 r. o dokumentach paszportowych, zgodnie z którymi: o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, a w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy; na wydanie dokumentu paszportowego osobie nieposiadającej zdolności do czynności prawnych lub posiadającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych, która nie ukończyła 18-tego roku życia, jest wymagana zgoda matki i ojca tej osoby; w przypadku braku zgodności stanowisk matki i ojca lub niemożności uzyskania zgody jednego z nich, zgodę na wydanie dokumentu paszportowego zastępuje orzeczenie sądu rodzinnego, które przedkłada się do wniosku o wydanie dokumentu paszportowego.
Zasadą jest, że władza rodzicielska nad małoletnimi dziećmi przysługuje obojgu rodzicom. Każde z nich zobowiązane jest i jednocześnie uprawnione do jej wykonywania. W istotnych sprawach dziecka, czym niewątpliwie jest wniosek rodziców o uzyskanie dokumentu paszportowego, rodzice rozstrzygają w porozumieniu i wspólnie. Ustawa o dokumentach paszportowych wymaga pisemnej zgody obojga rodziców w tym zakresie, a w jej braku, orzeczenia sądu taką zgodę zastępującego.
Tym samym w każdym przypadku sporu rodziców co do wydania takiego dokumentu sąd będzie oceniać wagę argumentów obu stron i odnieść je do dobra dzieci.
Dzieci niewątpliwie mają prawo do poznawania innych krajów, miast, zabytków, uczenia się języków obcych poprzez podróżowanie. Podróże rozwijają i pogłębiają ogólną wiedzę o świecie, a wyjazdy dzieci za granicę i korzystanie z atrakcyjnych form wypoczynku z całą pewnością wpływa na fizyczny i psychiczny rozwój dzieci, przyczyniając się do poszerzenia ich zainteresowań. Pozwala także na naukę komunikacji w językach obcych, co może zaprocentować w dalszej edukacji. Spędzenie wakacji z dziećmi przez rodziców będzie również pogłębiało ich relację z małoletnimi.
W orzecznictwie sądów wskazuje się, że wydanie dziecku paszportu nie wywołuje w jego życiu szczególnie doniosłych konsekwencji. Małoletni staje się po prostu posiadaczem dokumentu, który umożliwia przekroczenie granicy oraz poświadcza dane osobowe w nim stwierdzone. Z tego punktu widzenia nie ma żadnych przesłanek, aby pozbawiać dziecko prawa do posiadania tego dokumentu. Z równym powodzeniem można byłoby negować wydanie dziecku karty szczepień, a w późniejszym okresie legitymacji szkolnej.
Często jednak spór pomiędzy rodzicami nie jest podyktowany dbałością o dobro małoletniego, lecz wynika z istniejącego pomiędzy stronami konfliktu.
Należy też pamiętać, że uzyskanie orzeczenia zezwalającego na wyrobienie paszportu nie zastępuje zgody na wyjazd dziecka za granicę i nie pozwala swobodnie decydować o możliwości zabrania go poza terytorium państwa, w którym posiada on miejsce zamieszkania. Posiadanie paszportu nie czyni legalnym uprowadzenie dziecka rozumianego jako aktu przeniesienia go do innego kraju bez zgody rodzica, któremu przysługuje prawo do opieki. W sprawie o zezwolenie na wydanie dziecku paszportu sąd powinien badać jedynie to, czy posiadanie przez małoletniego owego dokumentu jest zgodne z jego interesem. Tego rodzaju sprawy muszą z reguły zakończyć się pozytywnym rozstrzygnięciem, co jest zresztą zgodne z wyrażoną w art. 5 niniejszej ustawy zasadą powszechnej dostępności dokumentu paszportowego.
Wysokość opłaty
Wniosek do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na wyrobienie małoletniemu paszportu podlega opłacie stałej w wysokości 100,00 zł.
