Mamy już upragniony sezon wakacyjny. W sytuacji kiedy rodzina jest pełna to oczywistym jest, że zazwyczaj wspólnie wyjeżdża w tym czasie na wakacje. Natomiast kiedy rodzice żyją osobno, a dzieci na co dzień są wychowywane przez jedno z nich, na drugim zazwyczaj ciąży obowiązek alimentacyjny. Niezależnie od tego obowiązku, drugie z rodziców ma również prawo do kontaktu z dzieckiem w wakacje.

I tutaj rodzic z którym dziecko nie mieszka, a zabiera je na wakacje zadaje sobie często pytanie: Czy muszę płacić alimenty jeśli dziecko spędza ze mną wakacje?

Nie da się jednak ukryć, że w okresie wakacyjnym, jeśli dziecko faktycznie spędza więcej czasu z rodzicem, z którym nie mieszka na co dzień, to siłą rzeczy drugi rodzic ponosi niższe koszty jego utrzymania. Wynika to choćby z tego, że nie musi w tym okresie ponosić wydatków np. na zakup niezbędnych artykułów żywnościowych. W tym czasie rodzic, który zabiera dziecko na wakacje, płaci przecież za jedzenie, środki czystości, kupuje ubrania itd. Generalnie zaspokaja potrzeby dziecka, których rodzic, z którym w pozostałym czasie dziecko przebywa, spełniać nie musi.

Alimenty nie mają jednak wakacji.

Pamiętajmy bowiem, że sąd zasądza alimenty w stałej miesięcznej kwocie i jeśli w wyroku (czy też w ugodzie) nie ma wyłączenia na czas wakacyjny – co się raczej w praktyce po prostu nie zdarza, to alimenty należy płacić w takiej samej kwocie również w czasie wakacji. 

Dzieje się tak nawet jeśli koszty utrzymania dziecka w tym okresie pokrywa rodzic, z którym ono przebywa, to i tak musi on płacić drugiemu rodzicowi alimentów, to ową stałą kwotę płacić powinien. W sytuacji braku zapłaty alimentów zgodnie z orzeczeniem sądu drugi rodzic może się narazić na postępowanie egzekucyjne. Z punktu widzenia prawa staje się on dłużnikiem, który uchyla się od obowiązku alimentacyjnego.

Należy pamiętać, że utrzymanie dziecka dotyczy nie tylko czasu gdy przebywa ono z rodzicem. Koszty utrzymania nie znikają w całości razem z jego wyjazdem na wakacje. Owszem, może w tym czasie rodzic nie musi go karmić, ale w dalszym ciąg płaci np. za czynsz czy inne opłaty eksploatacyjne za lokal, w którym dziecko większość roku przebywa.

Czy w takiej sytuacji nie ma żadnej możliwości na obniżenie alimentów podczas wakacji? Taka możliwość istnieje i jest nią porozumienie obojga rodziców. Ci mogą polubownie ustalić między sobą innych sposób rozliczenia alimentów w czasie wakacji ale musi to być porozumienie dwojga rodziców. Żaden rodzic nie może jednostronnie narzucić drugiemu swojej woli. 

Posiadanie potomstwa to zarówno wielka odpowiedzialność, jak i obowiązek. Gdy dochodzi do rozpadu związku, wspólne małoletnie dzieci muszą mieć gwarancję funkcjonowania na podobnym poziomie, jak przed rozstaniem. Stąd też konieczne jest uregulowanie sprawy alimentów jakie należą się dziecku. 

Jakie dane należy podać w pozwie o alimenty

Składając pozę o alimenty należy podać następujące dane:

• właściwy sąd wraz z jego adresem;
• oznaczenie strony postępowania, czyli stronę powodową (ta która domaga się alimentów) oraz stronę pozwaną (czyli tą od której mają być zasądzone alimenty). Przy czym osoby małoletnie lub ubezwłasnowolnione są reprezentowane przez przedstawicieli ustawowych: rodziców, opiekunów lub kuratorów;
• kwotę alimentów jakiej się domagamy;
• wartość przedmiotu sporu, czyli w wypadku alimentów jest to ich roczna wysokość tj. Np. 800,00 zł x 12 (miesięcy) = 9.600,00 zł;
• uzasadnienie, czyli opis sytuacji życiowej dziecka oraz wyliczenie ponoszonych na nie wydatków. Wskazane jest udokumentowanie tych wydatków poprzez przedłożenie rachunków, faktur, potwierdzeń przelewów itp.;
• wymieniamy załączniki, czyli dokumenty jakie zostały dołączone do pozwu;
• pozew należy podpisać czytelnie imieniem i nazwiskiem.

Gdzie składamy pozew o alimenty

Pozew o alimenty należy złożyć w sądzie rejonowym właściwym dla zamieszkania uprawnionego do alimentów, czyli dziecka. Nie jest ważne zameldowanie w danej miejscowości, ale faktyczne zamieszkiwanie pod danym adresem.

Jakich świadczeń nie bierzemy pod uwagę, określając wysokość alimentów

Na zakres świadczeń alimentacyjnych nie wpływają:

1. świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2016 r. poz. 169 i 195), podlegające zwrotowi przez zobowiązanego do alimentacji
2. świadczenia, wydatki i inne środki  finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
3. świadczenie wychowawcze – w ramach Programu Rodzina 500 Plus, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. poz. 195);
4. świadczenia rodzinne, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 114, z późn. zm.).

Czy pozew o alimenty należy opłacić?

Pozew, w którym domagamy się alimentów jest wolny od opłat. Strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych nie ma bowiem obowiązku ponoszenia kosztów sądowych. Stanowi o tym art. 96 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Czym jest klauzula wykonalności

Aby wyrok mógł być wykonany w drodze egzekucji, musi być  zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Sąd nadaje z urzędu klauzulę wykonalności wyrokowi alimentacyjnemu, czyli bez osobnego wniosku.  Jeśli jest to wyrok sądu w sprawie o alimenty – sąd od razu nadaje mu rygor natychmiastowej wykonalności, nawet jeśli nie jest prawomocny. Dopiero na podstawie wyroku zaopatrzonego w klauzulę wykonalności można wszcząć postępowanie egzekucyjne.

Czy można sądownie uregulować kontakty dziadków z wnukami. Oczywiście, że tak. Do sądów wpływa coraz więcej tego typu wniosków. Skąd w ogóle potrzeba ingerencji sądu? Wynika to z tego, że relacjach rodzinnych nierzadko dochodzi do sytuacji, w której dziadkowie nie mają właściwych kontaktów z wnukami. Może być to skutkiem rozpadu rodziny i wtedy jeden z rodziców separuje dzieci od rodziny drugiego rodzica. Podobnie pod nieobecność jednego z rodziców dziecka w kraju lub w razie jego osadzenia w zakładzie karnym drugi rodzic nie pozwala na kontakty dziadków z wnukami. W takich sytuacjach dziadkowie mają prawo zwrócić się do sądu o ustalenie ich kontaktów z wnukami.

Obowiązek utrzymania dziecka spoczywa na obojgu rodzicach, którzy powinni w odpowiednich proporcjach pokrywać uzasadnione koszty związane z jego utrzymaniem. Po rozstaniu wspólne małoletnie dziecko zazwyczaj mieszka z matką, a na ojca zostaje nałożony obowiązek alimentacyjny. Jak wygląda realizacja tego obowiązku w praktyce? Czy ojciec jest zobowiązany do płacenia alimentów ustalonych przez sąd i nie może zmienić już tej decyzji? Czy ma możliwość poznania szczegółowych wydatków ponoszonych na dziecko i zgłoszenia do nich uwag? Alimenty to nie reparacje wojenne – nie służą rekompensacji krzywdy. Nie są też prezentem a spełnieniem obowiązku rodzica względem dziecka. Alimenty nie powinny być również wykorzystywane jako „kara”. 

Często ojcowie wysuwają jednak zarzuty względem byłych partnerek kwestionując wysokość żądanych alimentów. Pada często stwierdzenie, że niewiadomo na co idą te pieniądze, że ciągle chce się więcej itd. Ja nie będę sponsorował swojej byłej. Jak się mają te zarzuty do regulacji prawnych dotyczących alimentów?

Rozliczanie wydatków na dziecko

W sprawie o alimenty, gdy ustalana jest wysokości alimentów przez sąd obie strony wiedzą jakie wydatki i w jakiej wysokości zostały uwzględnione. Póżniej kiedy alimenty są już uiszczane taka kalkulacja nie jest już przedstawiana ani nie jest aktualizowana. Oznacza to, że wypłacana kwota może zostać przeznaczona na różne cele, czasami inne niż te początkowo zakładane. Czy istnieje zatem możliwość uzyskania od matki rozliczenia wydatków realnie ponoszonych na dziecko? Ojciec oczywiście może prosić o  przedstawienia mu rozliczenia kwot wydawanych na utrzymanie dziecka, jednak matka może je przedstawić wyłącznie dobrowolnie. Nie istnieją przepisy prawne, które nakładałyby na matkę obowiązek informowania ojca o sposobie wykorzystywania alimentów. Warto jednak próbować dojść do porozumienia z drugą stroną oraz polubownie dowiedzieć się o ponoszonych wydatkach, co pozwoliłoby na oszczędność czasu i nerwów.

Usprawiedliwione koszty utrzymania dziecka

Wysokość alimentów zależy zarówno od potrzeb dziecka, jak i sytuacji finansowej rodziców, zobowiązanych do ich płacenia. Wylicza się tzw. przeciętny koszt utrzymania dziecka, uwzględniając m.in.: koszty wyżywienia, mieszkania (w przeliczeniu na liczbę członków rodziny), mediów, szkoły, zajęć pozalekcyjnych, hobby dziecka. Warto tym celu skorzystać ze specjalistycznych kalkulatorów dostępnych np. w Internecie, które pozwolą szacunkowo określić takie comiesięczne wydatki. Należy też pamiętać, ze w wypadku zgody rodziców na uczęszczanie przez dziecko na zajęcia pozalekcyjne taki wydatek też staje się usprawiedliwiony i może stanowić podstawę do podwyższenia alimentów. Dlatego kiedy dziecko uzyska zgodę rodziców na jakieś zajęcia pozalekcyjne czy nowe hobby albo choćby wyjazd wakacyjny to trzeba się liczyć później z kosztami partycypowania w takich wydatkach.

Obniżenie alimentów

Jak wiadomo życie pisze różne scenariusze. Można popaść w ubóstwo bądź choroba może uniemożliwić dalszą pracę zawodową. Taka sytuacja bez wątpienia może mieć wpływ na obowiązek alimentacyjny. Zgodnie z prawem istnieje możliwość uchylenia się od płacenia alimentów na dziecko, jednak tylko w szczególnych okolicznościach. Można się uchylić od płacenia alimentów względem dziecka pełnoletniego gdy wystąpi jedna z następujących przesłanek:

• alimenty powodują dla rodzica nadmierny uszczerbek,
• dziecko nie dokłada starań, aby samodzielnie się utrzymać,
• alimenty są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

O nadmiernym uszczerbku możemy mówić kiedy np. rodzic jest osobą bardzo schorowaną, nie ma możliwości podjęcia pracy i korzysta z jedynie ze świadczeń socjalnych. Natomiast o  sprzeczności alimentów z zasadami współżycia społecznego możemy mówić, gdy dziecko postępuje w sposób rażący wobec rodzica. Przykłady:

• jeżeli dziecko zachowuje się w sposób karygodny, który godzi w życie lub zdrowie rodzica,
• zachowanie dziecka powoduje naruszenie godności lub innych dóbr osobistych rodzica,
• w wyniku podjętych przez siebie działań dziecko popadło w niedostatek lub wywołało umyślnie sytuację, która prowadzi do żądania alimentów.

Mediacje w sprawach alimentów 

Mediacje w sprawach o alimenty można rozpocząć jeszcze przed wniesieniem sprawy do sądu. Gdy jednak przed sądem toczy się już postępowanie, na każdym jego etapie strony zgodnie mogą złożyć wniosek o mediację. Oczywiście możliwe jest też prowadzenie mediacji również po orzeczeniu alimentów w celu ich podwyższenia czy tez obniżenia albo modyfikacji terminu ich płatności. Taki aktywny udział obu partnerów w regulowaniu kwestii alimentów pozwala na wypracowanie zgodnego rozwiązania, które będzie dobrze funkcjonować po rozstaniu.

Alimenty a kontakty z dzieckiem

Zarówno prawem, jak i obowiązkiem ojca zobowiązanego do płacenia alimentów jest utrzymywanie kontaktu z dzieckiem, oczywiście wyłącznie w przypadku, jeśli sąd opiekuńczy tego nie ograniczył. Alimenty są niezależne od kontaktów i ojciec nie może być pozbawiany możliwości spotkań z dzieckiem gdy ma zaległości w zapłaci alimentów czy też nie płaci ich w pełnej wysokości. Są to dwa odrębne zagadnienia. Natomiast w sytuacji kiedy ojciec dziecka w ogóle się z nim nie widuje to może mieć wpływ na zakres jego obowiązku alimentacyjnego. Sąd może uznać, że ojciec powinien w większym stopniu łożyć na dziecko niż matka skoro tylko ona zajmuje się dzieckiem na co dzień. 

Na zakres alimentów należnych dziecku składają się dwie przesłanki. Z jednej strony jest to zakres jego usprawiedliwionych potrzeb dziecka a z drugiej możliwości zarobkowe i majątkowe rodzica, który jest zobowiązany do płacenia alimentów. 

Orzecznictwo Sądu Najwyższego jest zgodne co do tego, że możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej do dostarczania środków utrzymania (alimentów) nie wynikają z faktyczne osiąganych zarobków i dochodów, ale stanowią środki pieniężne, które osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności, stosownie do swych sił umysłowych i fizycznych. Zatem możliwości zarobkowe i majątkowe natomiast analizować należy przez pryzmat wieku, stanu zdrowia, wykształcenia i doświadczenia zarówno życiowego, jak i zawodowego.

Jak wskazał Sąd Najwyższy „rozpoznając sprawę o alimenty sąd powinien wykazać szczególną aktywność w gromadzeniu i przeprowadzaniu dowodów w celu prawidłowego ustalenia rzeczywistych potrzeb uprawnionego oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego”. Co to oznacza w ogóle w praktyce? Czy wystarczające będzie ustalenie możliwości zarobkowych rodzica w oparciu jedynie o przedstawione przez niego zaświadczenie o dochodach? Nie zawsze. Może się bowiem okazać, że rodzic pozwany o alimenty mimo wysokich kwalifikacji zarabia jedynie minimalne wynagrodzenie. W takiej sytuacji Sąd może się oprzeć możliwościach zarobkowych pozwanego, a nie tylko na jego aktualnych zarobkach. Zakres obowiązku alimentacyjnego może i powinien być większy od wynikającego z faktycznych zarobków i dochodów zobowiązanego, jeśli przy pełnym i właściwym wykorzystaniu jego sił i umiejętności zarobki i dochody byłyby większe, a istniejące warunki społeczno-gospodarcze i ważne przyczyny takiemu wykorzystaniu nie stoją na przeszkodzie. 

Zatem wysokość alimentów nie zawsze jest określana tylko i wyłącznie na podstawie wykazywanych aktualnie zarobków rodzica, gdyż te często mogą nie mieć pokrycia w rzeczywistości i mieć na celu jedynie chęć płacenia jak niższych alimentów. W takich sytuacjach w postępowaniu sąd będzie badał jakie dochody osoba zobowiązana mogłaby uzyskać przy wykorzystaniu w pełni swoich możliwości zarobkowych z uwzgędnieniem jej wieku, wykształcenia, doświadczenia zawodowego, posiadanych kwalifikacji czy średnich płac w danym zawodzie. Zatem możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego rodzica określają zarobki i dochody, jakie uzyskiwałby przy pełnym wykorzystaniu swych sił fizycznych i zdolności umysłowych, nie zaś rzeczywiste zarobki i dochody jeśli widać od razu, że są one po prostu zaniżone. 

Jakie dokumenty mogą być pomocne w ustaleniu możliwości zarobkowych 

1. Aktualne zaświadczenie od pracodawcy o wysokości osiąganego dochodu,
2. Dokumenty kredytowe/wydruki z rachunków bankowych (w sprawach o alimenty Bank na żądanie Sądu udostępnia historię rachunku bankowego bez zgody osoby pozwanej o alimenty),
3. Informacje z właściwego Urzędu Pracy,
4. Deklaracje podatkowe,
5. Zdjęcia z portali społecznościowych,
6. Oferty pracy dla właściwej branży.

Alimenty od osoby bezrobotnej

Co w sytuacji, kiedy rodzic zataja lub zaniża źródła dochodu, celowo nie podejmuje legalnej pracy z obawy przez obowiązkiem alimentacyjnym? Czy istnieje możliwość nałożenia obowiązku alimentacyjnego na osobę bezrobotną lub możliwość wyegzekwowania wyższych alimentów umożliwiających pokrycie potrzeb dzieci? Wiele osób jest w błędnym przekonaniu, że nie ma takiej możliwości, ponieważ Sąd nie przyzna alimentów skoro dana osoba nie pracuje. Ale to nieprawda. Od osób bezrobotnych też są zasądzane alimenty. Sąd bowiem może ustalić, że taka osoba może podjąć pracę (choćby za wynagrodzeniem minimalnym) i posiada możliwości do zarobkowania. Dziecko nie może być natomiast pokrzywdzone biernością zawodową rodzica albo tym, że ten celowo nie pracuje legalnie. 

Uchylenie się od alimentów

Zgodnie z prawem istnieje możliwość uchylenia się od płacenia alimentów na dziecko, jednak tylko w szczególnych okolicznościach. Można się uchylić od płacenia alimentów względem dziecka pełnoletniego gdy wystąpi jedna z następujących przesłanek:

• alimenty powodują dla rodzica nadmierny uszczerbek,
• dziecko nie dokłada starań, aby samodzielnie się utrzymać,
• alimenty są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

O nadmiernym uszczerbku możemy mówić kiedy np. rodzic jest osobą bardzo schorowaną, nie ma możliwości podjęcia pracy i korzysta z jedynie ze świadczeń socjalnych. Natomiast o  sprzeczności alimentów z zasadami współżycia społecznego możemy mówić, gdy dziecko postępuje w sposób rażący wobec rodzica. Przykłady:

• jeżeli dziecko zachowuje się w sposób karygodny, który godzi w życie lub zdrowie rodzica,
• zachowanie dziecka powoduje naruszenie godności lub innych dóbr osobistych rodzica,
• w wyniku podjętych przez siebie działań dziecko popadło w niedostatek lub wywołało umyślnie sytuację, która prowadzi do żądania alimentów.

Niemożność uiszczania alimentów 

Niemożność zapewnienia dziecku utrzymania powinna być rozumiana jako niemożność wywołana okolicznościami obiektywnymi i niezawinionymi przez rodziców, np. ich złym stanem zdrowia, zaawansowanym wiekiem, niepełnosprawnością, całkowitą niezdolnością do pracy lub zdolnością znacznie ograniczoną, długotrwałym brakiem zatrudnienia mimo jego intensywnego poszukiwania, koniecznością sprawowania osobistej opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem, koniecznością sprawowania opieki nad licznym potomstwem, a także nadzwyczajnymi zdarzeniami losowymi wykluczającymi podjęcie pracy zarobkowej. Należy te sytuacje traktować wyjątkowo i ostrożnie bo zawsze priorytetem jest konieczność utrzymania dziecka.

Ustalając zakres świadczeń alimentacyjnych Sąd uwzględnia zarówno usprawiedliwione potrzeby dziecka oraz zarobkowe i majątkowe możliwości rodzica zobowiązanego do zapłaty alimentów. Na usprawiedliwione potrzeby dziecka składają się nie tylko elementarne aspekty związane z zaspokojeniem minimum egzystencji, takie jak wyżywienie, opłaty eksploatacyjne za mieszkanie, odzież, obuwie, higiena osobista, leczenie, ale również potrzeby związane z rozwojem duchowym i intelektualnym dziecka z uwzględnieniem jego wieku, uzdolnień i zainteresowań.

Zakres obowiązku alimentacyjnego to inaczej po prostu wysokość alimentów. Składając do sądu pozew o alimenty trzeba dokładnie określić ich miesięczną wysokość, przy czym nie może to być kwota dowolnie określana w myśl zasady „niech płaci jak najwięcej”. Kwota ta powinna być precyzyjnie wyliczona oraz przede wszystkim udowodniona pod kątem jej zasadności. Zgodnie z przepisami prawa zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Dzisiaj omówimy tę pierwszą przesłankę, czyli co się kryje pod pojęciem „usprawiedliwionych potrzeb”.