Zmiany w prawnie spadkowym w 2023 r.

Rok 2023 przyniesie duże zmiany w prawie spadkowym. Przyjęta nowelizacja przepisów ma na celu rozwiązanie problemów występujących w praktyce stosowania przepisów z zakresu prawa spadkowego. Obecne regulacje skutkują znacznym wzrostem liczby rozpatrywanych spraw. Założeniem zmian jest też skrócenie czasu trwania postępowań spadkowych. Zmiany zostały wprowadzone przez uchwaloną nowelizacją kodeksu cywilnego, kodeksu postępowania cywilnego oraz kodeksu rodzinnego z dnia 16 czerwca 2023 r. Zmiany te wejdą w życie po trzech miesiącach od daty ogłoszenia. Oto najważniejsze z nich:

1. Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego

Wprowadzone zmiany mają na celu ułatwienie rodzicom odrzucenia niekorzystnego spadku w imieniu ich małoletnich dzieci. Dotychczas konieczna była zgoda sądu rodzinnego, uzyskana przez rodziców w ciągu sześciu miesięcy, aby odrzucić spadek w imieniu dziecka. Często w praktyce pojawiały się problemy z tego tytuły bowiem rodzice nie byli świadomi, że muszą dopełnić takiej procedury w imieniu dzieci albo nie zachowywali terminu do uzyskania zgody Sądu. Teraz rodzice będą mogli bez zgody sądu odrzucić spadek w imieniu dziecka, jeśli sami już go odrzucili. Zgoda sądu będzie wymagana jedynie w przypadku tzw. konfliktu interesu, czyli gdy dziecko zostanie powołane do spadku obok rodzica.

W celu usprawnienia rozpoznawania takich spraw, wnioski o zgodę na odrzucenie spadku będą składane od razu do sądu spadku. Dotychczas taki wniosek należało złożyć do Wydziału Rodzinnego i Nieletnich sądu właściwego dla miejsca zamieszkania małoletniego dziecka. 

2. Zmniejszenie kręgu spadkobierców

Wprowadzone zmiany w prawie zawężają krąg spadkobierców ustawowych w sytuacji, gdy zmarły nie pozostawił najbliższych (dzieci, wnuków, małżonka, rodziców, rodzeństwa i ich potomków), a spadek przechodzi na dziadków, z których któremuś zmarłemu. Dotychczas udział spadkowy zmarłego przechodził na jego potomków bez względu na stopień pokrewieństwa. Po zmianach, ten krąg zostanie ograniczony do dzieci i wnuków, a w przypadku ich braku przysługiwać będzie pozostałym dziadkom. 

Tym samym wyłączeni od dziedziczenia zostaliby dalsi zstępni dziadków spadkodawcy, czyli tzw. cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalsze pokolenia, które często nie utrzymuje relacji ze spadkodawcą. Poszukiwanie przez Sąd tak dalekich krewnych oczywiście wydłużało znacznie samą procedurę. 

3. Poszerzenie katalogu przesłanek do wydziedziczenia

Ponadto nowelizacja umożliwia uznawanie za niegodne dziedziczenia osoby, które „uporczywie uchylały się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego, określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową”. Dotychczasowa zasada mówiła, że spadkobierca może być uznany za niegodnego dziedziczenia jedynie w przypadku popełnienia ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy lub manipulowania go podstępem lub groźbą w celu sporządzenia testamentu.

Continue Reading

Mediacje w sprawie o rozwód

Wejściu w związek małżeński towarzyszą optymistyczne emocji i wspólne plany na przyszłość. Małżonkowie razem budują przyszłość, która zdarza się, że jest daleka od pierwotnych wyobrażeń. Z czasem w związku mogą pojawiać się problemy, których małżonkowie nie są w stanie pokonać. Rozwód natomiast bywa kojarzony z życiową porażką. Konieczność stawienia się w sądzie na rozprawie budzi niepokój albo uczucie bezsilności. Bywa też, że w człowieku narasta złość, która miesza się z chęcią udowodnienia swoich racji i postawienia za wszelką cenę na swoim. Sprawy rodzinne zawsze obarczone są silnym ładunkiem emocjonalnym, a w postępowaniu sądowym często nie ma miejsca i przestrzeni dla tych emocji. Taką przestrzeń na rozmowę daje właśnie mediacja.

Przeprowadzenie rozwodu z wykorzystaniem mediacji daje skłóconym stronom możliwość wyciszenia nagromadzonych emocji i skupienia się na materialnych aspektach rozwodu bez zagłębiania się w jego emocjonalny charakter. Można uznać to za twarde podejście do problemów ale miękkie do człowieka. Wtedy jest szansa na wspólne znalezienie optymalnego dla nich  rozwiązania. Małżonkowie podejmując rozmowę dają sobie szansę na rozstanie w pokojowej i kulturalnej atmosferze, a nawet na uratowanie zagrożonej rozpadem rodziny. To akurat zależy od indywidualnych okoliczności każdej sprawy.

W polskim systemie prawnym podstawowym zadaniem sądów rodzinnych jest ochrona dziecka i rodziny, co jest wynikiem przestrzegania jednej z podstawowych przesłanek całego prawa rodzinnego w postaci „dobra dziecka”. Ochrona rodziny, jak również prawo każdego obywatela do sprawnego i sprawiedliwego sądu należą do podstawowych zasad konstytucyjnych. 

Ze względu na specyfikę i charakter spraw rodzinnych orzeczenia i decyzje, jakie zapadają w tych sprawach, budzą bardzo często niepokój i są negatywnie odbierane z punktu widzenia strony przegrywającej proces. Taki stan rzeczy nie tylko powoduje wzrost braku zaufania do wymiaru sprawiedliwości, ale przede wszystkim stanowi podłoże dla rozwoju i pogłębiania już istniejących konfliktów rodzinnych. Konsekwencją takiej sytuacji może być fakt, że już w momencie wydania przez sąd orzeczenia pojawia się potrzeba jego zmiany w niedalekiej przyszłości na gruncie długotrwałego, a zarazem pogłębiającego konflikt między stronami postępowania sądowego.

Continue Reading

Ulga prorodzinna 4+

Kontynuując politykę prorodzinną przepisy Polskiego Ładu wprowadziły w ubiegłym roku nową ulgę dla  rodziców oraz opiekunów w dużych rodzinach.  PIT-0 dla rodzin 4+ jest adresowany do rodziców, w tym rodziców zastępczych, oraz opiekunów prawnych, bez względu na ich stan cywilny w sytuacji wychowywania czwórki lub więcej dzieci. Z programu mogą skorzystać zarówno samotni rodzice (opiekunowie prawni), jak i małżonkowie oraz rodzice, którzy pozostają w związkach nieformalnych.

Jakie przychody podlegają uldze? 

Ulga obejmuje przychody:

  1. z pracy na etacie (umowa o pracę, stosunek służbowy, praca nakładcza, spółdzielczy stosunek pracy),
  2. z umów zlecenia zawartych z firmą,
  3. z działalności gospodarczej, opodatkowane według skali podatkowej, 19 proc. podatkiem liniowym, stawką 5 proc. (tzw. ulga IP Box) oraz ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.

Przykład:

Małżeństwo ma zatem łącznie 2 x 85.528,00 zł przychodu bez podatku, tak samo każdy
z opiekunów. Dodatkowo każde z nich ma prawo korzystać z kwoty wolnej od podatku,
tj. z dodatkowych 30.000,00 zł rocznie na każdą osobę.

W efekcie przychody uzyskane z innych niż z tych źródeł podatnik wykazuje i opodatkowuje tradycyjnie, według ogólnych zasad i płaci podatek dochodowy. W szczególności W zakresie nie uwzględnia się przychodów podlegających opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym określonych w ustawie o PIT (np. o zysków kapitałowych, rozliczanych ryczałtem umów zlecenie do wartości 200,00 zł), zwolnionych od podatku dochodowego oraz od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Zwolnienie przysługuje w całej i stałej wartości rocznie – nie dzieli się go w stosunku do okresu, w którym pełni się rolę rodzica lub opiekuna czwartego dziecka w danym roku. Wystarczy zatem, aby zostać nim w ostatnich dniach roku, aby przysługiwało prawo do pełnej kwoty zwolnienia.

Nie ma znaczenia, czy przed uzyskaniem statusu rodzica czwórki dzieci osoba w trakcie roku zarabiała, czy też zarobki te uzyskano dopiero po urodzeniu lub rozpoczęcia opieki nad czwartym dzieckiem. Zarobki za całego roku objęte będą zwolnieniem z podatku.

Ulga na dziecko powyżej 18 r.ż.

O ile możliwość skorzystania z ulgi 4+ przez rodziców lub opiekunów prawnych dzieci małoletnich nie przysparza większych trudności, to wobec uczących się między 18. a 25. rokiem życia zostały nałożone istotne ograniczenia. Ulga nie przysługuje w sytuacji, w której dorosłe dziecko w trakcie roku podatkowego:

  1. Podlegało opodatkowaniu podatkiem liniowym lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych – nie dotyczy to przychodów osiąganych z tzw. najmu prywatnego.
  2. Podlegało opodatkowaniu podatkiem tonażowym lub tzw. podatkiem okrętowym.
  3. Uzyskało w poprzednim roku dochody (przychody pomniejszone o koszty ich uzyskania) wyższe niż 3089 zł. Do dochodów tych nie wlicza się renty. Szerzej na temat tej pułapki Polskiego Ładu informowaliśmy w artykule: Zarobki pełnoletniego dziecka a ulga 4+.

Ulga a inne preferencje podatkowe

Omawiane zwolnienie od opodatkowania przychodów nie wyklucza możliwości skorzystania  z ulgi prorodzinnej (na każde dziecko). W praktyce oznacza to, że po przekroczeniu powyższego limitu przychodów – gdy rodzice lub opiekunowie będą zobowiązani do zapłaty podatku – będą mogli dodatkowo odliczyć od podatku ulgę prorodzinną. W przypadku czwórki dzieci będzie to kwota 6 924,12 zł w skali roku, ponieważ wysokość ulgi na dzieci kształtuje się następująco:

1.112,04 zł –  kwota ulgi na pierwsze dziecko,

1.112,04 zł –  kwota ulgi na drugie dziecko,

2.000,04 zł –  kwota ulgi na trzecie dziecko,

2.700,00 zł –  kwota ulgi na czwarte i każde kolejne dziecko.

Wyłączenie stosowania ulgi 

Podatnik nie skorzysta jednak ze zwolnienia dla rodzin 4+, jeśli wspólnie z drugim małżonkiem wychowuje czwórkę dzieci, ale nie jest ich rodzicem czy opiekunem prawnym. Taka interpretacje urzędów skarbowych to zła wiadomość dla wychowujących dzieci z różnych związków, czyli tzw. rodzin patchworkowych. By skorzystać z nowej ulgi dla rodzin 4+, pod uwagę bierze się tylko własne dzieci czyli nieważne jest ile dzieci rodzice wychowują wspólnie.

Brzmienie przepisów o uldze dla rodziców 4+ wymaga literalnie wykonywania przez podatnika władzy rodzicielskiej, opieki prawnej, rodziny zastępczej nad czwórką dzieci.

Od kiedy obowiązuje ulga

Ulga obowiązuje od 1 stycznia 2022 r. i ma zastosowanie do dochodów uzyskanych od tego dnia.

Continue Reading

Zmiany w kodeksie pracy od 7 kwietnia 2023 r.

Już 7 kwietnia 2023 r. wejdzie w życie szereg zmian w przepisach kodeksu pracy. Będą one dotyczyć m.in. pracy zdalnej, umów zawieranych na czas określony oraz umów zawieranych na okres próbny. To bez wątpienia czas, kiedy przed pracodawcami powstaje wiele wyzwań i nowych obowiązków. Nowelizacja kodeksu pracy ma wprowadzić do polskiego prawa unijne rozwiązania w zakresie zatrudnienia. Ustawodawca dąży do tego, aby pracownicy mieli stabilne miejsce zatrudnienia i najlepiej na umowie na czas nieokreślony. 

Natomiast prace nad nowelizacją przepisów, które umożliwiają stosowanie zdalnego trybu pracy na stałe, a nie jedynie w czasie pandemii (tzw. specustawa covidowa), prowadzone były już ponad dwóch lat. Nie ulega wątpliwości, że rynek pracy w ciągu ostatnich lat zmienił się diametralnie, głównie za sprawą pandemii. Praca zdalna i hybrydowa stanowią obecnie powszechne modele pracy. W takiej sytuacji konieczne było dostosowanie przepisów prawa pracy do nowych realiów.

Continue Reading

Dyrektywa work-life balance

W ostatnim czasie dużo uwagi poświęca się wdrożeniu w życie przepisów dyrektywy work-life balance. Dyrektywa 2019/1158/UE, bo o niej mowa, ustanawia minimalne wymagania mające na celu ułatwienie pracownikom będącym rodzicami lub opiekunom godzenia życia zawodowego z rodzinnym.

Wdrożenie jej spowoduje m.in. ustalenie zasad powrotu do pracy pracowników po zakończeniu wszystkich urlopów związanych z rodzicielstwem w jednym przepisie. Wspomniana dyrektywa ma na celu zapewnienie równości szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy oraz umożliwienie pracownikom (obojgu rodzicom) godzenia życia zawodowego i rodzinnego. Jak wynika z uzasadnienia do projektu omawianej nowelizacji, celem powyższej zmiany jest zachęcenie ojców do korzystania z urlopu rodzicielskiego. Ponadto, rozwiązanie to ma promować i ułatwiać powrót matek na rynek pracy po okresie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Obecnie to właśnie na matkach spoczywa główny ciężar opieki nad dziećmi, co utrudnia im powrót do pracy zawodowej.

Continue Reading

Nowe stawki opodatkowania spadków i darowizn

Darowizna to inaczej nieodpłatne przekazanie danego składnika majątku na rzecz drugiej osoby. Podczas tej czynności rodzi się obowiązek podatkowy w postaci podatku od spadków i darowizn. Szczegółowe zasady opodatkowania darowizn określa ustawa o podatku od spadków i darowizn. Ustawa ta stanowi, że wskaźniki te są waloryzowane w przypadku wysokiej inflacji, a ściślej: gdy ceny towarów nieżywnościowych trwałego użytku rosną o ponad 6%. Taka sytuacja miała miejsce w tym roku i z tego powodu zmieniło stawki kwot wolnych od podatków. Stosowne rozporządzenie weszło w życie dnia 13 października 2022 r.

Continue Reading

Mediacje w praktyce #zbankami

Mediacja jest doskonałym sposobem na rozwiązywanie sporów i trzeba podkreślić, że to sposób na rozwiązywanie konfliktów, właściwie w każdej sferze życia społecznego. Przy pomocy bezstronnego i neutralnego mediatora można prowadzić negocjacje również z bankami.  Oczywiście w pierwszej kolejności na myśl przychodzą kredyty frankowe ale mediacjom można poddać każdą umowę zawartą z bankiem. Oczywiście jak w wypadku każdej mediacji, mając na uwadze jej dobrowolność, konieczna jest zgoda dwóch stron na przeprowadzenie polubownego postępowania.

Kredytobiorcy mogą korzystać z narzędzia, jakim jest mediacja zarówno w już prowadzonych sporach sądowych z bankami jak i przed złożeniem pozwu do sądu. I podkreślić należy, że nie dotyczy to tylko kredytów frankowych ale każdej innej umowy zawartej z bankiem. 

Mediacje z bankiem mogą odbywać się za pośrednictwem różnych podmiotów. Oprócz typowych mediacji prowadzonych przez wybranego mediatora można skorzystać z mediacji prowadzonych przez Sąd Polubowny przy KNF. Jest także podobna forma przy Związku Banków Polskich, są również postępowania prowadzone przez Rzecznika Finansowego. Rozmowy ugodowe toczą się również w ramach postępowań sądowych. Wybór dogodnej procedury często zależeć może od tego, jakiego banku dotyczy sprawa oraz jaki jest etap postępowania, tzn. sądowy lub przedsądowy.

Mediacja to proces dochodzenia do kompromisu. Aby osiągnąć kompromis obie strony muszą być gotowe na pewne ustępstwa. Zadaniem mediatora nie jest reprezentowanie interesów którejkolwiek ze stron pozostaje on neutralny i bezstronny. Mediator nie jest sędzią rozstrzygającym spór, ani tym bardziej doradcą bo nie reprezentuje on żadnej ze stron mediacji.

Ugoda zawarta w mediacji może być i zazwyczaj jest zatwierdzana w formie postanowienia przez sąd powszechny, a co za tym idzie nabiera ta ugoda charakteru powagi rzeczy osądzonej. To bardzo istotne. Tutaj należy pamiętać, że w takiej sytuacji kredytobiorca jeśli zdecyduje się na zawarcie ugody przed mediatorem, to wówczas nie będzie miał on żadnej możliwości wytoczenia powództwa przeciwko bankowi w przyszłości. Z tego powodu decyzja o zawarciu ugody zapaść powinna po dokonaniu szczegółowej, świadomej analizy zagadnienia oraz dokładnym wyważeniu swoich interesów w kontekście przyszłości oraz ewentualnych konsekwencji natury fiskalnej. Oczywiście kredytobiorca może w takiej sytuacji skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika do oceny swojej sytuacji prawnej oraz tego, czy ugoda będzie korzystna. 

Wspomnianym zagadnieniem, wymagającym uwagi, jest zbadanie podatkowych aspektów zawarcia ugody czyli jej konsekwencji fiskalnych. Istnieje bowiem możliwość opodatkowania podatkiem dochodowym umorzonej – np. w wyniku przewalutowania, części kredytu hipotecznego. Do końca 2022 roku obowiązuje w tym zakresie Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (Dz.U. 2022 poz. 592), pod pewnymi warunkami dojść może do zaniechania poboru podatku dochodowego. 

Poniżej zestawienie warunków jakie trzeba spełnić, aby skorzystać ze wspomnianego zaniechania poboru podatku podatku:

  1. kredyt mieszkaniowy został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej, a w przypadku więcej niż jednego kredytu mieszkaniowego – gdy kredyty mieszkaniowe zostały zaciągnięte na realizację wyłącznie jednej inwestycji mieszkaniowej, oraz 
  2. osoba fizyczna będąca stroną umowy kredytu mieszkaniowego nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż określona wyżej inwestycji mieszkaniowej;

Rozporządzenie obejmuje:

  1. kredyt udzielony przed dniem 15 stycznia 2015 r. przez podmiot, którego działalność podlega nadzorowi państwowego organu nadzoru nad rynkiem finansowym, uprawniony do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw regulujących zasady funkcjonowania takich podmiotów, oraz 
  2. zabezpieczony w postaci hipoteki ustanowionej na nieruchomości lub udziale w nieruchomości lub prawie wieczystego użytkowania gruntu lub udziale w takim prawie, lub spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego lub udziale w takim prawie, lub prawie do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub udziale w takim prawie,

Zawsze w razie wątpliwości co do ewentualnych konsekwencji podatkowych można zwrócić się do urzędu skarbowego z prośbą o interpretację w tej materii. 

Continue Reading

Mediacje w praktyce #alimenty

Do sądów w Polsce corocznie trafia kilkanaście milionów spraw, a średni czas postępowania wynosi kilkanaście miesięcy. Natomiast sprawy o alimenty są niewątpliwie jedną z najbardziej trudnych kwestii dla byłych partnerów/małżonków szczególnie jeśli w grę wchodzi dobro małoletnich dzieci. Są to sprawy obarczone bardzo wysokim ładunkiem emocjonalnym i w zasadzie każdy ich aspekt może budzić spór. Tak długi czas oczekiwania niewątpliwie obciąża psychicznie strony i wpływa negatywnie na ich relacje, co niestety może też rzutować na dziecko. Spór o alimenty zazwyczaj nie dotyczy samego faktu obowiązku płacenia alimentów na ich wspólne dziecko/ dzieci,  lecz wysokości należnych świadczeń. Dlatego w tego typu sprawach warto pomyśleć właśnie o mediacji. Oprócz wyroku sądowego, jednym z narzędzi rozwiązujących spór jest właśnie ugoda mediacyjna.

Continue Reading

Mediacje w praktyce #kontakty z dzieckiem

Często rodzice, którzy żyją już oddzielnie, są nadal bardzo skonfliktowani. Nie potrafią ze sobą rozmawiać, wciągają dziecko w konflikt lojalnościowy, posądzają się o jak najgorsze intencje i nierzadko celowo wzajemnie niszczą swój obraz w oczach dziecka. Dorośli w takich sytuacjach niestety nie potrafią oddzielić swoich emocji i potrzeb od uczuć i potrzeb dziecka. Uważają, że skoro były partner nie sprawdził się jako współmałżonek, to nie jest też odpowiednim ojcem czy matką. Decydują więc samowolnie, że powinien zniknąć z życia dziecka albo mieć z nim ograniczony kontakt. Tymczasem dziecko przeżywa wtedy podwójny dramat: po pierwsze z powodu rozstania rodziców, po drugie z powodu braku bliskości jednego z nich. Mało kto zauważa potrzeby dziecka, respektuje jego prawo do kontaktu z obojgiem rodziców, i prawo do wyrażania opinii w tej kwestii. Dorośli zapominają, że to dziecko jest w takiej sytuacji najważniejsze.

Continue Reading